Beta-Glucan Là Gì
Beta-glucan: Chất Xơ Hòa Tan Có Nguồn Gốc Tự Nhiên
Beta-glucan là một loại chất xơ hòa tan được tìm thấy trong nhiều nguồn tự nhiên như ngũ cốc, nấm men, và một số loại nấm. Đây là một polysaccharide với nhiều lợi ích cho sức khỏe, bao gồm việc giảm cholesterol, cải thiện quản lý lượng đường trong máu và tăng cường hệ thống miễn dịch. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu chi tiết về beta-glucan, bao gồm cấu trúc, cơ chế hoạt động, lợi ích sức khỏe, cách sử dụng và các lưu ý khi sử dụng chất này.
Beta-glucan là gì?
Beta-glucan là một dạng polysaccharide không đồng nhất của phức hợp glucose polyme. Đây là chất xơ hòa tan có nguồn gốc từ thành tế bào của vi khuẩn, nấm, nấm men, vỏ yến mạch và lúa mạch. Beta-glucan đã được các nhà khoa học phát hiện và nghiên cứu từ những năm 1960, bắt đầu từ việc nghiên cứu zymosan, một loại thuốc kích thích miễn dịch.
Các dạng Beta-glucan
Có nhiều dạng beta-glucan như (1,3/1,4) và (1,3/1,6). Trong đó, beta-glucan (1,3/1,6) có tác dụng mạnh nhất lên hệ miễn dịch và thường được sử dụng trong các sản phẩm hỗ trợ điều trị ung thư. Các đặc tính sinh học của beta-glucan phụ thuộc vào cấu trúc phân tử, kích thước, tần số phân nhánh, và độ hòa tan của nó.
Cơ chế hoạt động
Mặc dù là một chất xơ hòa tan, beta-glucan không được tiêu hóa mà lại làm chậm quá trình vận chuyển thức ăn trong ruột. Kết quả là carbohydrate được hấp thụ chậm hơn, giúp duy trì lượng đường trong máu ổn định hơn. Beta-glucan cũng mang theo cholesterol khi di chuyển qua đường tiêu hóa, giúp giảm mức cholesterol trong máu.
Công dụng của Beta-glucan
Beta-glucan có nhiều tác dụng có lợi cho sức khỏe, đặc biệt là trong lĩnh vực y khoa. Dưới đây là một số công dụng chính của beta-glucan:
Giảm Cholesterol
Beta-glucan từ yến mạch đã được chứng minh có khả năng làm giảm đáng kể mức cholesterol toàn phần và cholesterol LDL (xấu). Theo một nghiên cứu năm 2011, việc tiêu thụ yến mạch mỗi ngày có thể giảm 5% cholesterol toàn phần và 7% cholesterol LDL. Một phân tích tổng hợp năm 2014 cũng xác nhận rằng tiêu thụ ít nhất 3g beta-glucan mỗi ngày có thể làm giảm cholesterol toàn phần và LDL.
Quản lý Bệnh Tiểu Đường
Beta-glucan giúp kiểm soát lượng đường trong máu, giảm cholesterol và giữ huyết áp trong tầm kiểm soát, do đó có lợi cho bệnh nhân tiểu đường. Một phân tích tài liệu năm 2014 cho thấy beta-glucan có thể hỗ trợ trong việc kiểm soát đường huyết, nhưng cần được sử dụng kết hợp với các phương pháp điều trị khác.
Hỗ Trợ Điều Trị Ung Thư
Nghiên cứu sơ bộ cho thấy beta-glucan có thể kích hoạt các tế bào và protein chống ung thư, chẳng hạn như tế bào T gây độc và tế bào NK (natural killer). Beta-glucan có thể ức chế sự lây lan của các tế bào ung thư. Tuy nhiên, cần có thêm dữ liệu thử nghiệm lâm sàng để xác nhận hiệu quả của beta-glucan trong điều trị ung thư.
Các Tác Dụng Khác
Beta-glucan cũng có công dụng trong việc:
Chống phơi nhiễm bức xạ
Chữa lành vết thương
Giảm các triệu chứng viêm mũi dị ứng
Điều trị viêm khớp
Giảm nguy cơ bệnh tim mạch
Cải thiện tiêu hóa
Hạ đường huyết ở bệnh nhân tiểu đường
Tăng cường hệ miễn dịch tự nhiên ở trẻ em
- Phòng ngừa các bệnh hô hấp và nhiễm trùng
Điều Chế và Sản Xuất Beta-glucan
Có hai phương pháp chính để chiết xuất beta-glucan: phương pháp hóa học và sinh học.
Phương Pháp Hóa Học
Phương pháp hóa học sử dụng các dung dịch kiềm và acid để tách chiết beta-glucan. Tuy nhiên, phương pháp này có nhược điểm là làm cho beta-glucan bị lẫn nhiều tạp chất và phá vỡ cấu trúc, dẫn đến giảm hoạt tính sinh học của phân tử beta-glucan.
Phương Pháp Sinh Học
Phương pháp sinh học sử dụng enzyme để tách chiết beta-glucan. Enzyme chiết xuất beta-1,3/1,6-D glucan bằng cách loại bỏ protein, lipid và một số loại polysaccharide trong thành tế bào nấm. Phương pháp này bảo toàn cấu trúc nguyên bản của beta-glucan và giữ nguyên hoạt tính sinh học của nó. Sử dụng enzyme cũng thân thiện với môi trường vì giảm thiểu chất thải gây ô nhiễm.
Liều Dùng và Cách Dùng
Liều Dùng Hàng Ngày
Lúa mạch và yến mạch có lượng beta-glucan cao nhất trong khẩu phần ăn tiêu chuẩn của người lớn. Một cốc lúa mạch nấu chín cung cấp 2,5g beta-glucan, trong khi một cốc bột yến mạch có 2g beta-glucan. Hầu hết beta-glucan trong thực phẩm được xem là an toàn cho người lớn khi tiêu thụ qua đường ăn uống.
Liều Dùng Đối Với Bệnh Nhân
Bệnh Tim Mạch: Ăn ít nhất 3,6g beta-glucan hàng ngày như một phần của chế độ ăn ít chất béo và cholesterol có thể giúp ngăn ngừa bệnh tim.
Cholesterol Cao: Beta-glucan từ men bia có thể làm giảm cholesterol ở mức 7,5g, uống hai lần mỗi ngày trong bảy đến tám tuần. Beta-glucan từ lúa mạch hoặc yến mạch có hiệu quả ở mức từ 3 đến 10g mỗi ngày trong tối đa 12 tuần.
Ứng Dụng Thực Phẩm và Thực Phẩm Bổ Sung
Beta-glucan có thể được bổ sung thông qua các loại thực phẩm giàu chất này như yến mạch, lúa mạch, lúa mì, lúa mạch đen, lúa miến, rong biển, tảo, men trong nấu bia và làm bánh, nấm Reishi, nấm hương và nấm Maitake. Ngoài ra, beta-glucan cũng có thể được bổ sung qua các sản phẩm bổ sung dinh dưỡng và thực phẩm chức năng.
Lưu Ý Khi Sử Dụng Beta-glucan
Tác Dụng Phụ Tiềm Ẩn
Việc tiêu thụ beta-glucan qua chế độ ăn uống hàng ngày thường không gây ra tác dụng phụ. Tuy nhiên, việc bổ sung beta-glucan tổng hợp có thể gây ra một số tác dụng phụ như tiêu chảy, buồn nôn hoặc nôn ói. Khi được bổ sung bằng hình thức truyền tĩnh mạch, người bệnh có thể gặp các tác dụng phụ như đau lưng, đau khớp, sốt, ớn lạnh, đi tiểu nhiều, tiêu chảy, thay đổi huyết áp, viêm da, và sưng hạch bạch huyết.
Dị Ứng
Beta-glucan được chiết xuất từ thành tế bào của nấm men, ngay cả khi ở độ tinh khiết, chỉ có một lượng nhỏ protein gây dị ứng có thể được loại bỏ hoàn toàn hoặc chỉ có một liều nhỏ không ảnh hưởng đến sức khỏe. Vì vậy, chất này thường không gây dị ứng.
Lưu Ý Đặc Biệt
Phụ Nữ Mang Thai và Cho Con Bú: Cần cẩn trọng khi sử dụng các sản phẩm chứa beta-glucan.
Người Bị Hạ Đường Huyết: Beta-glucan có thể làm giảm lượng đường trong máu, do đó những người bị hạ đường huyết hoặc đang dùng thuốc để giảm lượng đường trong máu nên tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng.
Người Ăn Ít Chất Xơ: Nên bắt đầu với liều lượng beta-glucan thấp và tăng dần để tránh đau dạ dày, đầy hơi.
Kết Luận
Beta-glucan là một chất xơ hòa tan có nguồn gốc tự nhiên với nhiều lợi ích cho sức khỏe. Nó có thể giúp giảm cholesterol, kiểm soát lượng đường trong máu, hỗ trợ điều trị ung thư và cải thiện hệ miễn dịch. Tuy nhiên, cần tuân thủ liều lượng khuyến nghị và lưu ý các tác dụng phụ tiềm ẩn khi sử dụng beta-glucan, đặc biệt là dưới dạng thực phẩm bổ sung. Việc bổ sung beta-glucan thông qua chế độ ăn uống hàng ngày từ các nguồn tự nhiên như yến mạch và lúa mạch là an toàn và có lợi cho sức khỏe.
