Vai Trò Của Xét Nghiệm Hormone Tăng Trưởng (GH)

Vai Trò Của Xét Nghiệm Hormone Tăng Trưởng (GH)

1. Xét nghiệm hormone tăng trưởng GH là gì?

Xét nghiệm hormone tăng trưởng (GH) là phương pháp đo nồng độ của hormone tăng trưởng trong máu. GH là một hormone được sản xuất bởi tuyến yên, một tuyến có kích thước nhỏ nằm ở đáy não. Hormone này được tiết vào trong máu với nồng độ dao động suốt cả ngày và đêm, với đỉnh xảy ra chủ yếu vào ban đêm.

GH đóng vai trò quan trọng trong quá trình cơ thể chuyển hóa thức ăn thành năng lượng và thúc đẩy sự phát triển của cơ thể. Lượng GH trong máu thay đổi trong ngày và bị ảnh hưởng bởi các hoạt động như luyện tập, ngủ, căng thẳng và chế độ ăn uống. Lượng GH quá cao hoặc quá thấp đều có thể gây ra các vấn đề về phát triển ở trẻ em và người lớn.

2. Vai trò của xét nghiệm hormone tăng trưởng GH

2.1. Ý nghĩa lâm sàng của xét nghiệm kích thích GH

Xét nghiệm kích thích GH được thực hiện để đánh giá khả năng tuyến yên sản xuất hormone tăng trưởng. Nếu mức độ GH không được kích thích một cách đáng kể trong quá trình xét nghiệm và người đó có các dấu hiệu và triệu chứng thiếu hụt GH, kèm theo mức độ IGF-1 thấp, thì người đó có thể bị thiếu hụt GH và cần phải được điều trị.

Trong trường hợp chức năng tuyến giáp của một người là bất thường, có thể cần xem xét rối loạn chức năng tuyến giáp, suy tuyến yên hoặc suy giảm chức năng tuyến yên, các tình trạng này đều có thể gây ra các triệu chứng tương tự như thiếu hụt GH. Xét nghiệm hormone tăng trưởng GH cho sự thiếu hụt GH không nên được thực hiện trước khi chức năng tuyến giáp của một người được đánh giá. Trẻ bị suy giáp cần được điều trị và tốc độ tăng trưởng của trẻ cần được đánh giá trước khi xét nghiệm hormone tăng trưởng GH được xem xét.

Nếu một người tập thể dục mạnh mẽ mà không có sự tăng mức độ GH, thì người đó có thể bị thiếu hụt GH. Phát hiện này cần phải được đánh giá thêm với các xét nghiệm khác.

2.2. Ý nghĩa lâm sàng của xét nghiệm kìm hãm GH

Xét nghiệm kìm hãm GH được thực hiện để đánh giá sự sản xuất dư thừa hormone tăng trưởng. Nếu lượng GH của một người không bị kìm hãm một cách đáng kể trong xét nghiệm này và người đó có các dấu hiệu và triệu chứng của sự dư thừa GH (như trong chứng khổng lồ hoặc bệnh to đầu chi) kèm theo mức độ IGF-1 cao, thì có thể người đó sản xuất ra quá nhiều GH. Nếu một người có khối u được phát hiện qua X-quang, CT scan hoặc MRI, thì có thể đó là một khối u tuyến yên (thường là lành tính). Trong trường hợp người đang được theo dõi một khối u đã biết từ trước, nếu mức độ GH tăng lên thì có thể có sự tái phát của khối u.

Các khối u tuyến yên là nguyên nhân phổ biến nhất của sự sản xuất dư thừa GH, nhưng chúng cũng có thể gây ra thiếu hụt. Sự hiện diện của một khối u tuyến yên có thể ảnh hưởng không chỉ đến sự sản xuất GH mà còn có thể ảnh hưởng đến sản xuất các hormone tuyến yên khác, chẳng hạn như ACTH (tăng trong hội chứng Cushing) hoặc prolactin. Nếu khối u tương đối lớn, nó có thể ức chế sự sản xuất của tất cả các hormone tuyến yên và gây tổn thương các mô xung quanh.

3. Những điểm cần lưu ý khi xét nghiệm hormone tăng trưởng GH

• Một số thuốc có thể làm tăng lượng hormone tăng trưởng GH trong máu: Amphetamin, arginin, clonidin, dopamin, estrogen, glucagon, indomethacin, insulin, interferon, levodopa, niacin, thuốc ngừa thai uống, phenytoin.

• Một số thuốc có thể làm giảm nồng độ GH: Corticosteroid và các phenothiazin.

• Nồng độ hormone tăng trưởng có thể thay đổi khi gắng sức, tình trạng dinh dưỡng, giấc ngủ và tình trạng stress.

• Không nên lên kế hoạch xét nghiệm định lượng hormone tăng trưởng GH trước 48 giờ kể từ khi bệnh nhân được làm một thăm dò chẩn đoán có sử dụng chất đồng vị phóng xạ.

• Hormone tăng trưởng GH tổng hợp có thể được sử dụng để làm giảm bớt sự thiếu hụt GH ở trẻ em trong khi việc điều trị thuốc này với người lớn bị thiếu hụt hormone tăng trưởng GH còn đang gây nhiều tranh cãi. Sự kết hợp giữa phẫu thuật, thuốc và xạ trị có thể được sử dụng để điều trị các khối u tuyến yên gây nên sự sản xuất dư thừa GH.

• Có thể có các biến chứng lâu dài do các bất thường về GH. Ví dụ, bệnh to đầu chi có thể gây các polyp đại tràng (làm tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư đại tràng), đái tháo đường, tăng huyết áp và bất thường về thị giác.

Phần lớn các trường hợp vóc người bé nhỏ không phải do thiếu hụt GH. Họ có thể liên quan đến các tính trạng gia đình, nhiều loại bệnh và tình trạng hoặc các rối loạn di truyền khác. Đôi khi có thể gặp một người có những triệu chứng liên quan đến thiếu hụt GH nhưng mức độ GH bình thường hoặc tăng, điều này là do có sự kháng di truyền đối với GH. Trong trường hợp kháng GH, mức độ GH cao nhưng mức độ IGF-1 lại thấp.

4. Điều trị và quản lý hormone tăng trưởng GH

• Bệnh thận mãn tính: Trẻ mắc bệnh thận mãn tính có thể cần điều trị bằng hormone tăng trưởng GH thay thế.

• Hội chứng Prader Willi: Trẻ mắc hội chứng này cũng có thể được điều trị bằng hormone tăng trưởng GH để hỗ trợ sự phát triển.

• Hội chứng Turner: Đây là một rối loạn di truyền ở nữ giới, và điều trị bằng hormone tăng trưởng GH có thể giúp cải thiện chiều cao và phát triển cơ thể.

Việc điều trị trẻ bằng hormone tăng trưởng GH thay thế ở những trẻ thấp bé nhưng không bị thiếu hụt GH vẫn còn đang tranh cãi, kể cả đối với người lớn thấp bé có hoặc không thiếu hụt GH, bởi vì các thuốc có thể có nguy cơ, tác dụng phụ, rất tốn kém và lợi ích còn chưa rõ ràng.

Hormone tăng trưởng GH thay thế đôi khi được sử dụng ở những người bị HIV/AIDS, bị mất khối lượng cơ, để giúp duy trì trọng lượng cơ thể.

Vì hormone GH thúc đẩy tăng trưởng cơ bắp ở người lớn nên nó có thể được sử dụng bởi một số người lớn như một chất tăng cường hiệu suất thể thao. Để phát hiện sự lạm dụng thuốc kích thích trong thể thao, các vận động viên có thể được xét nghiệm hormone tăng trưởng GH hoặc IGF-1 cùng với các xét nghiệm phát hiện loại thuốc tăng cường hiệu suất thể thao khác.

Kết luận

Xét nghiệm hormone tăng trưởng GH là công cụ quan trọng trong việc chẩn đoán và điều trị các vấn đề liên quan đến sự phát triển và chức năng của hormone tăng trưởng. Hiểu rõ vai trò và cách thức thực hiện xét nghiệm này giúp chúng ta có thể phát hiện sớm và quản lý hiệu quả các rối loạn liên quan đến hormone tăng trưởng, từ đó cải thiện chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân.